Handel w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza był‚ handlem wymiennym, a przy wymianie posługiwano się przede wszystkim drogocennymi metalami w wielkich sztabach lub małych bryłkach. Z tych bryłek powstała moneta bita, w której rozwoju można wyróżnić trzy stadia.
Początkowo uderzeniem pręta metalowego robiono na bryłce głębokie wytłoczenie, które pozwalało stwierdzić, czy jest ona całkowicie z metalu, czy tylko nim powleczona. Później zaczęto na spodzie bryłki wytłaczać wąskie rowki, których kanty wskazywały na stopień jej zużycia. Wreszcie weszło w życie wybijanie godła, które gwarantowało jej wartość i pochodzenie i w ten sposób bryłka metalu stała się już pierwszą prawdziwą monetą.
Gdy zaczęto bić monety o niższym nominale, pierwsza moneta została uznana za jednostkę podstawową o ustalonym ciężarze. Nastąpiło to w VII wieku w Lidii, gdzie się zrodziła specjalna tego potrzeba. Były tam włczas złoża elektrum, naturalnego stopu złota ze srebrem. Zmienny stosunek złota do srebra zapewniał zmienność wartości.
Gyges, król Lidii, znormalizował emisję elektrum w różnych kategoriach, w zależności od jaśniejszego czy ciemniejszego zabarwienia, i zagwarantować wartość swoich monet z tego metalu. Była to oficjalna emisja państwa lidyjskiego: z głową lwa na większych monetach i łapę lwa — na mniejszych. Wagę różnych emisji regulowały prawdopodobnie zarówno stopień zawartości złota, jak i wartość wymienna za sztabki złota czystego.
Wynalazek Gygesa przyjęły Milet i Efez, będące w ścisłym kontakcie z Lidią: wypuściły one monety z elektrum z wybitymi emblematami państwowymi - lwem z głową zwróconą ku tyłowi oraz pszczołą lub jeleniem. Fokaja, Chios i Samos poszły w ich ślady. Chios i Samos wkrótce wypuściły także monety srebrne.
Elektrum, czyli „zł\oto” Gygesa, stało się sławne na cały świat grecki. Sławą jego przewyższyły jednak bite w dwóch różnych metalach monety lidyjskiego Krezusa.
Emitował on statery z czystego złota i czystego srebra. Monety te były prototypem perskich złotych i srebrnych pieniędzy, najczystszej i najpiękniejszej monety obiegowej świata starożytnego aż do czasów Filipa Macedońskiego.
Półwysep grecki nie miał ani pokładów złota, ani elektrum. Żelazo wydobywano w różnych miejscach, zwłaszcza na Eubei i w Lakonii, miedź — na Eubei, a srebro — w Attyce. Twórcą systemu monetarnego na półwyspie był Fejdon, król Argos, którego pieniądze bite w srebrze pojawiły się jednocześnie z nowym systemem miar i wag, wkrótce przyjętym przez większość państw na kontynencie.
Wartość nowych monet ustalano w stosunku do żelaza, gdyż dla mieszkańców kontynentu normalnym środkiem wymiany było żelazo w postaci prętów, garści prętów i dużych sztab. Stąd nowe monety przyjęy stare nazwy: oboli i drachm, przy czym jedna drachma odpowiadała sześciu obolom.
Stworzenie systemu monetarnego było w Argos, podobnie jak w Lidii, oficjalnym aktem państwowym. Dlatego Fejdon poświęcił pręty żelazne Herze, bogini opiekunce państwa.
Na Eginie założono mennic monet srebrnych. Same monety bito z emblematem w postaci żółwia morskiego i głębokim wytłoczeniem. Egineckie monety były kopią lidyjskich.
Przez przeszło dwa wieki żółwie egineckie pozostawały standardową monetą na Peloponezie - z wyjątkiem Olimpii - a były jeszcze w obiegu dużo później.
Monety lidyjskie i egineckie były oparte na różnych systemach miar i wag, i ustalone w relacji do różnych metali. Stworzono między nimi pomost wypuszczając monetę o ciężarze srebra związanym zarówno z systemem lidyjskim, jak i egineckim.
Nową stopą wagi była stopa eubejska. Statery korynckie według stopy eubejskiej były szeroko w obiegu, tak na Zachodzie, jak na kontynencie i w basenie Morza Egejskiego. Korynt bowiem stanowił największy ośrodek wymiany na terenach śródziemnomorskich.
Gdy inne państwa zaczęły bić monetę, każde z nich opracowało swoją własną stopę zgodnie z miejscowymi warunkami, wszystkie bowiem monety oceniano na zasadzie rzeczywistej wartości zawartego w nich srebra, elektrum lub złota. W rezultacie dokładna waga monet ulegała zmianom w różnych państwach.
Niemniej jednak aż do r. 550 przeważały dwa systemy: eginecki i eubejski.
Do pierwszego z nich należała Egina, obsługując Peloponez, Megarę, Ateny do około 593 r. p. n. e., Beocję oraz południowe wyspy na Morzu Egejskim między Eginą na zachodzie a Bodos na wschodzie, razem z Knidos i Kaunos na sąsiadującym wybrzeżu azjatyckim.
Istnienie dwóch podstawowych systemów odpowiadało istnieniu różnych stref handlowych, a przejście Aten około r. 593 z egineckiego systemu na eubejski wskazuje na zmianę ich polityki finansowej i handlowej.
Na Zachodzie zaczęto bić monety w VI wieku. Spowodowała to wyprawy Jonów, które otworzyły przed Grekami Daleki Kachód i na rynku pojawiło się srebro hiszpańskie, zasilając mennice Himefy, Selinuntu i Zankle. Miasta te biły monety według odrębnej, własnej stopy. Później przyłączyła się do nich Naksos.
Około r. p. n. e. 550 Tarent, Sybaris, Metapontion, Kaulonia, Krotona i Rhegion w Italii biły monetę według stopy korynckiej z korynckiego srebra. Leżąca na drodze do Italii Korkyra miała własną stopę, w czym może wyrażała się jej emancypacja spod kontroli Koryntu. Syrakuzy i inne miasta południowo-wschodniej Sycylii zaczęły bić monety dopiero nieco później, prawdopodobnie dlatego, że handlowały zawsze głównie z Koryntem. Zależność między emisją monet a handlem morskim widać wyraźnie na Zachodzie.
Wczesne monety miały wszystkie duży nominał. Były one przeznaczone raczej do wielkich transakcji niż do wewnętrznej drobnej sprzedaży.
Grecki system monetarny rozwinął się przede wszystkim w głównych ośrodkach wymiany międzypaństwowej w miastach-państwach, które ciągnęły dochody z handlu. Miasta te utworzyły trzy grupy: jońską z Miletem i Efezem na czele, eginecką obejmującą Eginę i jej satelitów finansowych oraz koryncką pod przewodnictwem Koryntu.
W miarę rozpowszechniania się pieniądza zaczęły bić monetę także drugorzędne ośrodki handlowe, takie jak: Himera, Tarent i Korkyra około r. 550, a Syrakuzy, Cyrena, Potidaja i Tazos po 550.
Greckie miasta-państwa unikały jednolitości, zarówno w systemie monetarnym, jak i pod innymi względami, od początku też poszczególne stopy i typy monet konkurowały ze sobą. Podstawową funkcją pieniądza było przyspieszenie wymiany handlowej i wzbogacenie miast-państw.
Wprowadzenie systemu monetarnego miało również skutki dalekosiężne, gdyż pobudzało rozwój drobnego handlu wewnętrznego i nowej formy własności w poszczególnych miastach-państwach. Niektóre państwa, jak Sparta, Kreta i Bizancjum, nie zgodziły się na wprowadzenie pieniądza. Zachowały one swe socjalne i polityczne instytucje kosztem pozostania w tyle w wyścigu o potęgę finansową.
Strona główna
Homer i jego dzieła
Historia Grecji
Początki Grecji
Demokracja
Sparta
Wojny greckie
Wojna peloponeska
Powstanie świata
Wierzenia Greków
Mity greckie
Bogowie i boginie
Mity i legendy
Architektura Grecji
Filozofowie
Pitagoras
Tales z Miletu
Monety greckie
A może potrzebujesz materiałów do wypracowania z historii? Zobacz:
Starożytny Rzym
Starożytny Egipt
Ancient Rome
Ancient Greece
Pomoc z matematyki
Rozwiązane zadania i przykłady z matematyki
Pomoc z fizyki
Rozwiązane zadania z fizyki