Mitologia jest zbiorem baśni o bogach i bohaterach. Naród grecki podzielony na wiele szczepów, nie był zgodny w tym, co opowiadał o swoich bóstwach. Każde państewko, każda wieś lub gmina podawały zupełnie inne wersje, które znów poeci przekształcali i zmieniali bardzo dowolnie. W ten sposób w ciągu wieków urósł niezmiernie obfity i różnorodny materiał.
Panteon grecki stanowi ogromnie złożoną całość. Niezliczone mity, stworzone przez wiele społeczności, rozproszonych na znacznym obszarze i w ciągu długiego czasu.
Przed uporządkowaniem ich, przez późniejsze racjonalne umysły, mity przedstawiały często odmienne, a czasami nawet sprzeczne wersje wydarzeń. Niektóre z nich pochodziły ze Wschodu, jak azjatycki mit o złotym, srebrnym, brązowym i żelaznym wieku. Lokalne przesądy i wiara w mity, stanowiły kolebkę greckiego doświadczenia religijnego.
Greccy bogowie i boginie, pomimo swoich nadprzyrodzonych właściwości pozostają zasadniczo ludzcy. Ich charakter zapowiada późniejszą, antropocentryczną naturę cywilizacji greckiej. Pomimo wielu zapożyczeń ze Wschodu czy z Egiptu, mitologia grecka ukazuje bogów jako ludzi – lepszych czy gorszych, ale ludzi.
Jakiekolwiek były przyczyny takiego stanu rzeczy, mamy do czynienia z prawdziwą rewolucją – jej dopełnieniem była wiara w możliwość upodobnienia się człowieka do boga. Skłonność do antropomorfizacji bóstw jest bardzo wyraźna w twórczości Homera, który w większej niż ktokolwiek inny mierze, ukształtował wyobrażenie Greków o bogach olimpijskich.
Homeryccy bogowie mieszają się do wojny trojańskiej w postaci aż nazbyt ludzkiej i współzawodniczą ze sobą. Homer przypisywał bogom wszystko to, co było haniebne i godne potępienia u ludzi: kradzież, cudzołóstwo i kłamstwo. Świat bogów greckich bardzo przypominał świat ludzi.
W mitologii greckiej ważną rolę odgrywali herosi, o których życiu opowiadano legendy. Herosem stawał się po śmierci człowiek wybitny, zasługujący na szczególną wdzięczność ziomków. Herosami więc byli przede wszystkim założyciele rodów, osad, kolony, prawodawcy, bohaterowie wojenni, kapłani, prorocy, wielcy poeci, wreszcie ci, którzy swoimi wynalazkami udoskonalili tryb życia ludzkiego.
Grób herosa był wielką świętością gminy. Znajdował się zwykle na rynku, koło bramy lub na granicy posiadłości gminnych. Czasami otaczano tę drogocenną mogiłę tajemnicą, w obawie, żeby nieprzyjaciel nie wykradł dobroczynnych relikwii. Nad grobem herosa wznoszono kaplicę - heroon - którą zazwyczaj otaczał gaj oliwny lub cyprysowy, i pod surowymi karami nie wolno było w nim uszczknąć ani gałązki. Przy grobie stał niski ołtarz, z rowem dookoła, dla zbierania krwi ofiar. Nabożeństwo odbywało się nocą lub o zmroku.
W chwilach trwogi najżarliwsze modły zanoszono do herosów, albowiem ci najbliżsi opiekunowie najłatwiej mogli przyjść z pomocą. Wielu herosów wyobrażano w postaci wężów. Wąż, pełzający po ziemi, ukrywający się w rozpadlinach, miał oznaczać podziemny charakter tych półbogów. Na grobach herosów stawiano świątynie i odbywano igrzyska.
Herosi byli więc częścią wierzeń greków. W wielu przypadkach stawiano ich na równi z bogami i uznawano za pół bóstwa, lub synów greckich bogów.
Kto wejdzie w rojny i barwny świat mitów i legend, nie może się oprzeć by nie zadać pytania: w jaki sposób radził sobie wśród tych sprzeczności, kaprysów i bezeceństw umysł tak inteligentnego narodu? Dają na nie odpowiedź dzieje religii greckiej, w których można dostrzec tysiąc lat walki między rozsądkiem i cnotą a zabobonem i niepowściągliwą fantazją.
Oczyszczanie pojęcia bóstwa z grubych przesądów lub niemoralnych mitów i legend odbywało się i w misteriach, i w kolegiach kapłańskich, takich jak delfickie, i u filozofów, jak Platon, i u poetów związanych szczególnie z religią, jak Ajschylos, Sofokles, Pindar. Pojęcia te zmieniały się w każdym stuleciu, lecz dziwnym biegiem rzeczy koniec starożytności był bardzo podobny do jej zamierzchłych początków: wiara w demony opanowała nawet niepospolite umysły i wśród filozofów ginącego antyku znalazły się figury podobne do cudotwórców, magów i czarowników, jakimi już Homer gardził.
To wszystko jest przedmiotem badań historyków religii zaledwie od stu lat, nikt zaś o to się nie troszczył przez piętnaście wieków, w ciągu których świat bogów greckich oddziaływał na literaturę i sztukę Europy. Zawsze patrzono na mitologię jak na jeden z najpiękniejszych tworów wyobraźni greckiej i była ona zbiorem nieśmiertelnych tematów, motywów, symbolów, bez których i dziś sztuka nie się obejść i wciąż do nich wraca.
Strona główna
Homer i jego dzieła
Historia Grecji
Początki Grecji
Demokracja
Sparta
Wojny greckie
Wojna peloponeska
Powstanie Świata
Wierzenia Greków
Mity greckie
Bogowie i boginie
Mity i legendy
Architektura Grecji
Filozofowie
Pitagoras
Tales z Miletu
Monety greckie
A może potrzebujesz materiałów do wypracowania z historii? Zobacz:
Starożytny Rzym
Starożytny Egipt
Ancient Rome
Ancient Greece
Na luzie
Dobierz zestaw
Pomoc z matematyki
Rozwiązane zadania i przykłady z matematyki
Pomoc z fizyki
Rozwiązane zadania z fizyki