Homer

Homer i jego dzieła

Owiany legendą grecki pieśniarz Homer, jak i przypisywane mu dzieła "Iliada" i "Odyseja", po dziś dzień inspirują i intrygują historyków, pisarzy, artystów i twórców kina. O samym poecie wiemy bardzo niewiele. Trudno jednoznacznie ustalić, kiedy i gdzie dokładnie żył. Niektórzy nawet uważają, że nie jest on jedynym autorem "Iliady" i "Odysei".

Homer - legendarny bard

Najprawdopodobniej autor "Iliady" żył w IX lub VIII wieku przed naszą erą. Grecki historyk Herodot z Halikarnasu umiejscawia Homera około 750 - 700 r. pne.

Przypuszcza się, że Homer pochodził z wyspy Chios lub miasta Smyrna w Jonii, u wybrzeży Azji Mniejszej. Ma świadczyć o tym legenda głosząca o tym, że poeta był synem boga rzeki Meles (płynącej w okolicach Smyrnes) i nimfy Kreteis. Warto zaznaczyć, iż starożytni Grecy wielu wybitnym osobom przypisywali boskie pochodzenie.

Samo słowo Homer w języku starożytnych Greków oznaczało "zakładnik", "zmuszony do podążania", a w niektórych dialektach - "ślepiec". Tak właśnie legendarny bard przedstawiany jest w sztuce, zarówno starożytnej jak i nowożytnej.

"Iliada" - upadek Troi

Epos ten opisuje wybrane wydarzenia ostatniego roku wojny trojańskiej, rozgrywającej się w czasach cywilizacji mykeńskiej.

Troja to starożytne miasto położone u zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej, nad rzeką Skamander, w obecnej Turcji. Owiane legendą miasto, zostało odkryte przez niemieckiego archeologa Heinricha Schliemanna w XIX wieku.

Motywem przewodnim "Iliady" jest tu gniew Achillesa, bohatera walczącego po stronie Greków (Achajów). W pierwszej księdze ogarnięty gniewem na króla Agamemnona i żądzą zemsty odmawia dalszego udziału w walce. Grecy starają się nakłonić go do powrotu do oddziałów, ale na próżno. Sytuacja zmienia się, gdy ginie przyjaciel Achillesa, Patrokolos. By pomścić przyjaciela bohater zabija Trojańczyka Hektora. Wtedy do obozu Greków przybywa król Priam, ojciec Hektora. Uprasza on o wydanie ciała syna. Tak kończy się gniew Achillesa.

Charakterystyczne dla "Iliady" jest przenikanie się dwóch światów: ludzi i bogów. Dzieło jest doskonałym źródłem informacji na temat wierzeń starożytnych Greków.

"Odyseja" - wędrówka Odyseusza

W tym utworze opisana została długa podróż do domu jednego z uczestników wojny trojańskiej, Odyseusza króla Itaki. Podczas wędrówki Odys i członkowie jego załogi napotykają różne trudności, które uniemożliwiają im szybki powrót. Żeglując po Morzu Śródziemnym spotykają mityczne stworzenia: cyklopów, syreny i nimfę Kalipso.

Autor opisuje także interwencje bogów w przebieg wydarzeń.

Nawiązania do twórczości Homera

Wymieniać można wiele przykładów, gdyż niewątpliwie "Iliada" i "Odyseja" stanowią podwaliny literatury europejskiej oraz źródło inspiracji, także dla współczesnych twórców.

Chcę tu przede wszystkim wymienić powieść "Ulisses" James'a Joyce'a. Ten irlandzki pisarz modernistyczny z początku XX wieku nawiązuje do "Odysei". Główny bohater utworu to Leopold Bloom, który wędruje po ulicach Dublina. Przypomina on Odyseusza, którego łacińskie imię to właśnie Ulysses. Stąd też tytuł powieści.

Do Homera nawiązuje także kino. Między innymi popularny film "Troja" Wolfganga Petersena z 2004 roku. Przedstawia on wydarzenia z wojny trojańskiej opisane w "Iliadzie". W tej superprodukcji mogliśmy zobaczyć takie gwiazdy Hollywood jak Brad Pitt, Orlando Bloom, Diane Kruger, Eric Bana czy Sean Bean.

Do dzieł Homera nawiązują także polscy twórcy. Zbigniew Herbert w swoim wierszu "Troja " przedstawia obraz zburzonej Troi, który jest jednocześnie obrazem zniszczeń Warszawy po II wojnie światowej. Leopold Staff w wierszu "Odys" pisze: "Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej Itaki".

Tych przykładów jest zdecydowanie więcej. Zachęcam, żebyście poszukali ich w filmach, literaturze, sztuce - tym, co was najbardziej interesuje.

Bibliografia

Strony w języku polskim:
Homer
Odyseja
Iliada
Ulisses - powieść
Zbigniew Herbert
wiersze - L. Staff

Strony w języku angielskim:
Homer
Homer-Greek-poet
People - Homer
Ancient literature - Greece - Homer